|  e-ISSN: 2980-3470

Original article | Journal of Turkish Applied Linguistics 2023, Vol. 1(1) 26-58

Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretiminde Nedensellik İşaretleyicilerinin Sözdizimindeki Görünümleri

Fatma Albayrak & Tuğba Şimşek

pp. 26 - 58   |  DOI: https://doi.org/10.29329/jtal.2023.585.2   |  Manu. Number: MANU-2308-07-0002.R1

Published online: August 08, 2023  |   Number of Views: 140  |  Number of Download: 237


Abstract

Dil öğretiminde dilin yapısal özelliklerinin kullanım boyutlarını belirlemek, anlam ve görev üstlenen ögelerin kullanım sınırlarını çizmek önemli adımlardan biridir. Bu çalışmada, Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde ders öğretim malzemesi olarak kullanılan ders kitaplarında nedensellik işaretleyicilerinin sözdizimindeki görünümlerini ortaya koymak amaçlanmıştır. Durum çalışması niteliğindeki bu araştırmanın veri kaynaklarını, yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde yaygın olarak kullanılan Yeni İstanbul Türkçe Öğretim seti oluşturmaktadır. Araştırmada doküman incelemesi tekniğiyle, bahse konu kitaplardaki okuma metinleri, etkinlik metinleri, alıştırmalar ve cümle düzeyinde sözdizimi örneği teşkil eden tüm metinler seviyelerine göre ayrı ayrı olmak üzere nedensellik işaretleyicisi birimler açısından incelenmiştir. Sözdizimi örnekleri içerisinde nedensellik anlamı taşıyan tüm ifadeler tespit edilmiş; her biri dilbilgisel olarak ek, ek+ilgeç yapısı ve ilgeçler yardımıyla işaretlenen nedensellik ifadeleri, işaretsiz görev ögesi yardımıyla oluşturulan nedensellik anlamı taşıyan ifadeler ile sözlüksel ögelerle işaretlenen nedensellik ifadeleri olarak sınıflandırılmış ve elektronik ortama aktarılmıştır. Araştırmada elde edilen veriler içerik analiziyle çözümlenmiştir. Elde edilen bulgulara göre, ders kitaplarında nedensellik işaretleyicisi olarak en sık ilgeç türündeki görev ögelerinin kullanıldığı, bunu işaretsiz yapıdaki nedensellik bildiren sözdizimi örneklerinin takip ettiği görülmüştür. Ayrıca nedensellik anlamı taşıyan sözdizimi örneklerine tüm düzeylerde rastlanırken B1 düzeyi itibarıyla ciddi oranda ve aşamalı olarak artış gösterdiği, en yüksek oranda ise C1 düzeyinde yer aldığı tespit edilmiştir. Ek olarak temel düzey olan A1 ve A2 düzeylerinde görevli öge kategorisindeki ek ve ek+ilgeç türünde nedensellik işaretleyicisi örneğine rastlanmamış; ilgeç yapısındaki işaretleyiciler, işaretsiz nedensellik bildiren sözdizimi örnekleri ile sözlüksel ögelerin tüm seviyelerde yer aldığı tespit edilmiştir.

Keywords: Nedensellik işaretleyicileri, Yabancılara Türkçe Öğretimi, İşlevsel dilbilgisi öğretimi


How to Cite this Article?

APA 6th edition
Albayrak, F. & Simsek, T. (2023). Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretiminde Nedensellik İşaretleyicilerinin Sözdizimindeki Görünümleri . Journal of Turkish Applied Linguistics, 1(1), 26-58. doi: 10.29329/jtal.2023.585.2

Harvard
Albayrak, F. and Simsek, T. (2023). Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretiminde Nedensellik İşaretleyicilerinin Sözdizimindeki Görünümleri . Journal of Turkish Applied Linguistics, 1(1), pp. 26-58.

Chicago 16th edition
Albayrak, Fatma and Tugba Simsek (2023). "Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretiminde Nedensellik İşaretleyicilerinin Sözdizimindeki Görünümleri ". Journal of Turkish Applied Linguistics 1 (1):26-58. doi:10.29329/jtal.2023.585.2.

References

    Albayrak, F. (2022). Türkçe dil bilgisi öğretimine bütüncül bir yaklaşım: dil bilgisiyle ilgili kazanımların program ve ders kitaplarındaki görünümleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 10 (4) , 829-857. DOI: 10.16916/aded.1161499.

    Albayrak, F. (2023). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde dilbilgisel birimler: ses ve biçim. (Ed.) Yılmaz, Y. ve Çangal, Ö. Yurt dışında Türkoloji ve Türkçe öğretimi 2: yabancılara Türkçe öğretimi içinde, ss. 159-192, Erzurum: Rumeliya & Fenomen Yayıncılık. Alıntılandı: https://www.rumeliya.com/file/open/1050876526/2--kitap-yabancilara-turkce-ogretimi.pdf

    Alyılmaz, C. (1994). Orhun yazıtlarının söz dizimi, Erzurum.

    Berber, M. (2017). Türkiye Türkçesindeki edatlar ile Kazak Türkçesindeki edatların karşılaştırılması, [Yüksek lisans tezi, Gaziantep Üniversitesi].

    Bilgin Aksoy, G. (2022). Azerbaycan Türkçesinde duygu fiillerinin anlam bilimsel yapı görünümleri. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (29), 73-87. DOI: 10.29000/rumelide.1164018.

    Boz, E. (2018). Sözlükler İçin yeni bir dilbilgisel bilgi önerisi: ilgeçlerin atadıkları biçimbirimler. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(2), 749-758. https://dergipark.org.tr/tr/pub/teke/issue/38234/442037

    Bölükbaş, F., vd. (2013). İstanbul yabancılar için Türkçe ders kitabı C1/+, İstanbul: Kültür Sanat Basımevi.

    Bölükbaş, F., vd. (2016). İstanbul yabancılar için Türkçe ders kitabı B2, İstanbul: Kültür Sanat Basımevi.

    Bölükbaş, F., vd. (2017a). İstanbul yabancılar için Türkçe ders kitabı A2, İstanbul: Kültür Sanat Basımevi.

    Bölükbaş, F., vd. (2017b). İstanbul yabancılar için Türkçe ders kitabı B1, İstanbul: Kültür Sanat Basımevi.

    Bölükbaş, F., vd. (2019). İstanbul yabancılar için Türkçe ders kitabı A1, İstanbul: Kültür Sanat Basımevi.

    Börekçi, M. (1998). Türkçe öğretiminin yüzeysel yapıyı esas alan yaklaşımı ve bunun sonuçları. Türkçenin öğretim ve eğitimi sempozyumu bildirileri, Ankara Üniversitesi Tömer Gaziantep Şubesi.

    Chomsky, N. (2006). Language and mind. New York: Cambridge University Press.

    Creswell, J. W. (2013). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni. (Çev. Ed.) Bütün, M. ve Demir, S. B. Ankara: Siyasal Kitabevi.

    Çalışkan, N. (2019). diye sözcüğü üzerine derlem temelli bir betimleme. Türkbilig, 38: 163-176. https://dergipark.org.tr/tr/pub/turkbilig/issue/54283/736415

    Daneš, F. (1994). The sentence-pattern modal of syntax. (Ed.) Philip A. Luelsdorff, The prauge school of structural and functional linguistics: a short ıntroduction içinde (pp. 197- 223). Jhon Benjamins B.V

    Dinçer, Ş. (2008). Türkiye türkçesinde ad+durum biçimbirimi+ ilgeç yapısındaki ilgeç öbeklerinin işlevleri. [Yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi].

    Doğan, N. (2014). Çok işlevlilik açısından Türkçe edatların söz dizimsel ve anlam bilimsel yapısı. Dil Araştırmaları, 15, 105-119. https://dergipark.org.tr/tr/pub/dilarastirmalari/issue/4729/64839

    Doğan, N. (2017). Türkçe fiillerin anlam bilimsel sınıfları. I. uluslararası dil ve edebiyatta modernleşme ve gelenek sempozyumu bildiriler kitabı içinde. Karabük: Karabük Üniversitesi Yayınları, 223-252.

    Doğan, N. (2022). Türkçede iletişim fiilleri: fiillerin sınıflandırılmasında hibrit yaklaşım. ODÜSOBİAD, 12 (3), 2441- 2466, Doi: 10.48146/odusobiad.1184961

    Ediskun, H. (2007). Türk dilbilgisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.

    Efendioğlu, S. (2007). Edatların sınıflandırılması. Erciyes Dergisi, 30 (353), 27-29.

    Ekiz, D. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.

    Gemalmaz, E. (1982). Standart Türkiye Türkçesi (STT)’nin formanlarının enformatif değerleri, Erzurum.

    Gemalmaz, E. (1995). Türkçe’nin morfo-sentaktik yapısının fonolojisine etkileri, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 3, 1-7.

    Hacıeminoğlu, N. (2015). Türk dilinde edatlar: en eski Türkçe metinlerden zamanımıza kadar –yazı dilinde-, İstanbul: Bilge Kültür Sanat.

    Hasırcı, S. (2018). Yabancılara Türkçe öğretenlerin son çekim edatlarının öğretimine ilişkin görüşleri. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Yabancı Dil Olarak Türkçenin Öğretimi Özel Sayısı, 179-204. DOI: 10.19171/uefad.430168 

    Hodgson, J. ve Harris, A. (2021). Make grammar great again? English in Education Research Journal of the National Association for the Teaching of English. 55. Issue 3: Grammar in Schools: politics, policies and pedagogies. DOI: https://doi.org/10.1080/04250494.2021.1943225

    Hymes, D. (1971). Competence and performancein linguistic theory. (Ed.) R. Huxley ve E. Ingram, Language acquisition: models and methods içinde (ss.3-23). London: Aca. Press.

    Karaağaç, G. (2009). Edat üzerine düşünceler. Gazi Türkiyat, 5, 157-169.

    Karaağaç, G. (2016). Türkçenin dil bilgisi (3. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınevi.

    Karahan, L. (2007). Sonra, önce kelimelerinin edat kategorisi içindeki durumu. Dil Araştırmaları Dergisi, 1(1), 39-48. https://dergipark.org.tr/tr/pub/dilarastirmalari/issue/4715/64588

    Kıran, Z. ve Eziler Kıran, A. (2000). Dilbilime giriş. Seçkin Yayınları.

    Kocaman, A. (1983). Yabancı dil öğretiminde yeni yönelimler. Türk Dili, Dil Eğitimi Özel Sayısı, 379-380 Temmuz/Ağustos, TDK, Ankara.

    Korkmaz, Z. (2000). Türkçede edat konusu ve gramerlerimizde bu konu ile ilgili sınıflandırma sorunu. Hasan eren armağanı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

    Martinet, A. (1998). İşlevsel genel dilbilim, (Çev.) B. Vardar, İstanbul: Multilingual Yayınları.

    Mehmedoğlu, A. (2001). Türk dilinde bağımlı birleşik cümle söz dizimi. Adapazarı: Aşiyan Yay.  

    Oğuz Kabadayı, C. (2023). Sözlüksel nedensellik işaretleyicilerinin söz dizimi açısından incelenmesi (Ayşe Kulin romanları örnekleminde). Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 7(1), 193-212. https://doi.org/10.34083/akaded.1265863

    Oruç, B. (2011). Türkiye Türkçesinde kullanılan çekim edatları üzerinde görüş farklılıklarından kaynaklanan problemler. Türk gramerinin sorunları bildiriler. Ankara: TDK Yayınları.

    Oturakçı Orbay, N. (2020). Türkiye Türkçesinde bağlaç işlevli birimler. Ankara: Akademisyen Kitabevi.

    Özdağ, Y. K. (2017). Yusuf Atılgan’ın aylak adam adlı romanında neden-sonuç ilişkisi.  [Yüksek Lisans tezi, Uludağ Üniversitesi].

    Özsoy, S. ve Erguvanlı-Taylan, E. (1998). Türkçede neden gösteren ilgeç yantümceleri. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 9, 116-125. Alıntılandı: http://dad.boun.edu.tr/tr/pub/issue/4532/290547

    Özsoy, S. ve Erk Emeksiz, Z. (2011). Genel dilbilim I. Eskişehir: Açık Öğretim Fakültesi Yay.

    Sev, G. (2002). “/+DAn… +A/” yapısına ilişkin. Ankara Üniversitesi DTCF Türkoloji Dergisi, XV(1), 247-259. https://doi.org/10.1501/Trkol_0000000044

    Toparlı, R. (1999). Son çekim edatları. Türk gramerinin sorunları II. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 332-335.

    Torun Öğretmen, Y. (2021). Türkiye Türkçesinde ondan / onun için yapılarının sözdizimsel ilişkiler bakımından neden-sonuç cümlelerindeki görünümleri. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 9 (24), 74-83. http://doi.org/10.12992/turuk1042

    Uslu, Z. (1996). Almanca ve Türkçe önermelerde nedensellik işlevi. [Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi] Alıntılandı: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=biL2P3cCsPgUNjVdV2BsGPlZyidXkuijVOb9YeeYhWFeiZ_OB67wlw_YqVSa27Dg

    Uzun, G. L. (2018). Neden bağlayıcılarının öznellik ile ilişkisi: Türkçe yazılı derlem tabanlı bir tartışma. Türkçede yapı ve işlev-Şükriye Ruhi armağanı. (Hzl.) Y. Aksan ve M. Aksan. Ankara: BilgeSu Yayıncılık.

    Üstünova, K. (2016). Türkçe öğretiminde biçimleri aynı işlevleri ve kategorileri farklı eklerin bulunuşu nasıl değerlendirilmeli, İJLET International Journal of Languages’ Education and Teaching, 4/2, 193-200. http://dx.doi.org/10.18298/ijlet.610

    Üstünova, K. (2018). Dil bilgisi çalışmalarında dilin dizge oluşunun izleri. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi 2018, Yıl:6, Sayı:14. https://dergipark.org.tr/tr/pub/turuk/issue/42739/522936

    Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.

    Zülfikar, H. (2020). Farsça kökenli ki bağlacını adlandırma. Türk dili, 69 (817).